De tweestrijd tussen denken en voelen

Ik krijg veel vragen over de relatie tussen gevoel en ratio. We gebruiken allebei, dat is voor iedereen duidelijk, maar vaak zijn ze in conflict en het is niet eenvoudig om ze duidelijk van elkaar te scheiden. Het is een belangrijk vraagstuk want voor de meeste mensen geldt dat hun leven beheerst wordt door een permanente stroom van gevoelens en gedachten. Daar orde in aanbrengen door bewuste herkenning van de relatie tussen denken en voelen is de basis van bewustwording. Ik ga daar in De Monnik & De Magïer uitgebreid op in.

We staan er niet zo vaak bij stil, maar je gevoel kan iets wat je mentaal niet kunt. Je gevoel kan meerdere indrukken die bij je binnenkomen samensmelten tot een complex gevoel. Als je iemand ontmoet komen er allerlei associaties bij je binnen en onderbewust voeg je al die indrukken samen tot een complex-gevoel dat je afrond op een voorkeur of een afkeur. Het feit dat dit proces bij een ongetrainde geest zich onbewust voltrekt is ook direct de valkuil van je gevoel. Je weet niet waar je gevoel vandaan komt. Bewustwording is de herkenning van een gevoel.

Maar laten we de algemene waarde van gevoel niet vergeten. Gevoel geeft je soms pijn, maar het geeft je ook al het mooie van het leven. De volgende keer als je ergens naar toe loopt, vertraag dan eens je pas, verleg je aandacht naar de natuur om je heen (zelfs in de stad is er natuur), haal eens diep adem, rek je uit en geniet. Dan weet je weer waarom voelen belangrijk is. We zijn zo druk met denken dat we dit vaak vergeten.

Ratio heeft de belofte van objectiviteit. De rationele vorming die we in het Westen krijgen is erop gericht dat je leert objectiveren. Voor onze overleving is dat ook van belang. Het is zeer waardevol dat je leert om objectief vast te stellen of iets een kans of een bedreiging is.

Objectief betekent vrij van een persoonlijk oordeel. De kans dat een objectief vastgestelde conclusie een correct verband tussen oorzaak-en-gevolg legt is groter dan bij een persoonlijke conclusie, omdat jij een steekproef van één bent en de objectieve conclusie gebaseerd is op de kennis van herhaalde experimenten.

Waar we niet zo vaak bij stil staan is dat de ratio beperkt is in zijn mogelijkheden: ratio kan maar één ding tegelijk. Je bent de hele dag druk om allerlei rationele prikkels in een volgorde van belangrijkheid te zetten. Bewust inzet van ratio betekent dat je prioriteiten stelt. Ratio kan dus objectiveren, maar wordt daarin beperkt door tijd en plaats, want dat zijn de creaties en dimensies van het brein. Gevoel heeft die beperking niet.

Alle afwegingen die objectiviteit verlangen (om prioriteiten te stellen, omdat je niet alles tegelijk kunt) zijn geschikt voor ratio, maar alle keuzes die juist om subjectiviteit vragen kun je alleen op gevoel baseren. Partnerkeuze, een huis kopen, sieraden aanschaffen een vriendenkring opbouwen en ga zo maar door, het zijn in wezen irrationele keuzes. Sterker nog, zodra ze rationeel worden leveren ze in waarde in. Rationeel gekozen vrienden hebben geen vriendschap maar een samenwerking. 

Zowel ratio als gevoel vertegenwoordigen een grote kracht van gerichte aandacht die in je schuil gaat, maar als je die kracht versnippert door gebrek aan concentratie gaat die verloren en dat is wat de meeste mensen de hele dag gebeurt. Ze versnipperen hun aandacht waardoor de kwaliteiten van ratio en gevoel beiden verloren gaan.

Het dilemma van ratio en gevoel beheerst ons leven. In de praktijk nemen we onze belangrijkste beslissingen gevoelsmatig, maar hebben we steeds de neiging om op ratio terug te vallen in onze hang naar zekerheid. Het probleem is dat ratio zekerheid lijkt te geven, maar dat in de praktijk niet doet. Hierin spelen drie belangrijke factoren een rol:

1. Je kunt al het mooie in het leven kapot maken met ratio. Als jij gaat beredeneren waarom je van iemand houdt loop je vast. Dit is wat mensen met bindingsangst doen. Die proberen via ratio zekerheid te krijgen in hun partnerkeuze en lopen daarin vast.
2. Ratio voelt objectief, maar is vaak subjectief. Je ratio wordt beheerst door allerlei onderbewuste overtuigingen die ervoor zorgen dat je selectief waarneemt.
3. Ratio heeft betrekking op een stukje van de werkelijkheid. Jouw zintuigelijke waarneming die de input vormt voor je rationele proces is onvolledig.

Het dilemma tussen ratio en gevoel ziet er als volgt uit:

De synthese van denken en voelen is natuurlijk bewustwording. Als je steeds herkent wat de relatie tussen gevoelens en gedachten is en je bent steeds in staat je indrukken te scheiden tussen waar en niet waar, tussen tijdloos en tijdelijk, dan heb je geen dilemma tussen denken en voelen, dan gebruik je allebei.

Als je leert herkennen wat de oorsprong van gevoelens en de oorsprong van gedachten is, dan kom je tot synthese.

1. Een emotie is een prikkel die je persoonlijk opvat. Er komen de hele dag prikkels bij je binnen waar dat niet voor geldt. Die negeer je gewoon, die verdwijnen als achtergrondgeluid. Maar zodra jij je persoonlijk aangesproken voelt, dan leidt die prikkel tot een emotie.
2. Zodra er een emotie is ontstaan slaat ook je denken aan. Een gedachte ontstaat dus oorspronkelijk uit een emotie, niet andersom. Die gedachte kan natuurlijk weer nieuwe emoties bij je oproepen, waardoor je brein een echokamer wordt, maar het begon allemaal met het feit dat er iets bij je binnenkwam dat je persoonlijk opvatte. Je voelde je bevestigd of bedreigd in je zelfbeeld. Zo kom je tot positieve en negatieve indrukken.

Naarmate jij je brein meer getraind hebt voor helderheid, neemt je bewustzijn in dit proces toe en herken je al die gevoelens die bij je binnenkomen en kun je filteren welke associaties gebaseerd zijn op kennis en welke gekleurd zijn en gebaseerd zijn op vooroordelen. Daardoor ga je steeds minder oordelen en als je oordeelt is dat gebaseerd op kennis. Dus, naarmate je helderheid toeneemt, wordt je gevoel steeds relevanter, omdat je het kunt verbinden met gedachten.

Besef dat je dilemma niet bestaat als denken en voelen samenvallen. Als je gevoel je gedachten bevestigt en andersom, dan weet je het zeker. Je hebt pas een probleem als ze elkaar tegenspreken (en dat gebeurt nog al eens). 
Ik roep je op om je houding ten aanzien van ratio en gevoel te herzien.

1. Train jezelf om een gezond wantrouwen ten aanzien van ratio te ontwikkelen op basis van de argumenten die ik je net gegeven heb.
2. Zie alle gevoelens die bij je binnenkomen als informatie die gekleurd is door je zelfbeeld.
3. Neem ingevingen die zonder tussenkomst van verstorende gedachten bij je binnenkomen zeer serieus. Dat zijn momenten van spontane helderheid.

Train je geest om innerlijke beschouwelijkheid te ontwikkelen, zodat je de tijd kunt nemen om gevoelens en gedachten te gaan herkennen als waar of onwaar. Dat is de functie van meditatie. Het verstilt het denken zodat het perspectief van de innerlijke waarnemer tot je door kan dringen. Dat betekent dus in de praktijk dat je een gevoel aanvaard als een aanmoediging of een waarschuwing, maar je leert om je aandacht naar binnen te richten om te zien of dat gevoel gekleurd is door krassen op je ziel. Als dat het geval is (en dat gebeurt nogal eens), dan zijn je gedachten ook gekleurd, want die zijn uit die emotie ontstaan! Op basis van die aanmoediging of waarschuwing en de introspectie die je daar op hebt laten volgen neem je de tijd om af te wachten of de praktijk je indruk bevestigt of ontkracht. Je zult merken dat als je die houding aanneemt de praktijk je het antwoord op een presenteerblaadje gaat geven. Het gebeurt me regelmatig dat er plotseling een gedachte bij me binnenkomt, die ik niet direct kan plaatsen en in de loop van de dag gebeurt er iets, of krijg ik informatie, waardoor het op zijn plek valt. Nou, dan weet ik dus waarom ik die waarschuwing of aanmoediging kreeg. Dan weet ik wat me te doen staat. Een glimlach naar het Universum volstaat dan als dank voor de ingeving.

Ik wens je vrijheid door helderheid

Yohyon